Rod Colwell phóng tầm mắt ra xa nơi một vùng nước rộng lấp lánh, uốn lượng như một dải lụa mỏng màu xanh lam. Salton, hồ nước mặn lớn nhất của California đã từng là một điểm đến nghỉ dưỡng lý tưởng cho đến khi trở thành khu vực thảm họa môi trường. Từ lâu, nguồn nước tại đây đã bị nhiễm thuốc trừ sâu từ các trang trại gần đó. Nước bốc hơi và để lộ những bờ kè đầy bụi có hại cho phổi và sức khỏe của cư dung thung lũng Imperial, nơi tỷ lệ mắc bệnh hen suyễn đang ở mức cao đáng báo động. Tuy nhiên, giờ đây người ta đặt hi vọng vào một trữ lượng lớn lithium nằm dưới đáy Salton và khu vực xung quanh, coi đó là chìa khóa để tìm lại vận may của nơi này.
Nhu cầu toàn cầu về lithium, một kim loại quan trọng đối với pin trong ô tô điện và thiết bị điện tử máy tính, dự kiến sẽ tăng gấp 40 lần trong 20 năm tới khi các công nghệ tái tạo trở nên phổ biến hơn. Sâu dưới đáy biển hồ là tầng tầng lớp lớp những mỏ lithium lớn nhất thế giới. Colwell và những người khác hình dung về một “Thung lũng Lithium” sẽ thiết lập California như một trung tâm sản xuất toàn cầu và sử dụng hàng nghìn người lao động.
Colwell, Giám đốc điều hành Controlled Thermal Resources đã theo dõi mực nước tại Salton vì khi nước bốc hơi sẽ tạo nhiều năng lượng mà các công ty đang tìm kiếm. California đang theo đuổi kế hoạch khôi phục biển hồ trị giá 206 triệu đô la nhằm cố gắng đảo ngược vận may. Trước vấn đề này, phía Colwell bày tỏ: “Hãy để doanh nghiệp tư nhân giải quyết. Chúng tôi đang cố gắng thương mại hóa một thảm họa môi trường”. Các quan chức California ước tính có thể sản xuất được khoảng 600 nghìn tấn lithium mỗi năm ở thung lũng Imperial phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt nếu các doanh nghiệp liên quan như cơ sở sản xuất pin quyết định chuyển địa điểm đến đây.
Tiểu bang đã triệu tập một ủy ban “Thung lũng Lithium” nhằm nghiên cứu ngành công nghiệp tiềm năng, dự kiến hàng nghìn công việc năng lượng sạch và nâng cao kinh tế cho các cộng đồng dọc theo biên giới Hoa Kỳ – Mexico. Thế nhưng nhiều cư dân khu vực tỏ ra ngán ngẩm cho biết họ đã nghe những lời hứa tương tự trước đây và lo ngại về cách các tỷ phú sẽ biến nơi cư trú của họ thành điểm thí nghiệm, đặc biệt là khi công nghệ cần thiết để có được lithium vẫn còn trong giai đoạn đầu.
Fernando Leiva, Giáo sư tại Đại học California, đã nghiên cứu tác động của việc khai thác lithium ở Chile chỉ ra các điểm bất cập xuất phát từ chính những công ty khai thác quốc tế. Ông cho hay: “Khu vực tư nhân hiện xuất hiện, họ là những người tạo ra cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu, phá hủy các hệ sinh thái, bây giờ cũng chính họ là người sẽ cứu chúng ta. Đây có thể là yếu tố thay đổi cuộc chơi nhưng cần có một tư duy cởi mở”.
Quá trình chuyển đổi
Chính phủ Hoa Kỳ gặp vấn đề về nguồn cung cấp lithium. Hơn 80% nguồn cung cấp thô của thế giới được khai thác ở Úc, Chile và Trung Quốc và chỉ một số ít ở Mỹ. Chính quyền Biden cũng tin rằng việc đảm bảo các nguồn lithium trong nước là rất quan trọng đối với an ninh quốc gia. Tháng 6, chính quyền đã công bố một kế hoạch chi tiết để bắt đầu sản xuất và tinh chế lithium trong nước cũng như sản xuất pin, đồng thời đặt ra mục tiêu doanh số bán xe điện trên toàn quốc là 50% vào năm 2030.
Đối với Colwell, công ty đã chuẩn bị cho động thổ trong tám năm và cho rằng “đây là thời điểm chuyển giao tuyệt vời”. Trong giai đoạn đầu của dự án, được đặt tên là Hell’s Kitchen Lithium and Power, các nhà máy khai thác lithium sẽ được cung cấp năng lượng địa nhiệt, một nguồn năng lượng tái tạo được khai thác khi nước muối được đưa lên từ lòng đất và chuyển thành hơi nước, quay các tuabin.
Công ty ước tính một nhà máy địa nhiệt và lithium ban đầu sẽ tốn 520 triệu đô la để xây dựng và sẽ sản xuất 40.000 tấn lithium cùng với 130 megawatt điện mỗi năm vào năm 2024. Ba mươi phần trăm năng lượng sẽ được sử dụng để chiết xuất lithium. Colwell hy vọng sẽ bán được các phần còn lại cho các công ty ô tô làm trạm sạc cũng như các công ty tiện ích ở California và Arizona. Vào cuối thập kỷ, khi nhiều biển hồ Salton cạn kiệt nhiều hơn, công ty của Colwell sẽ hoạt động trên diện tích gần 7.300 mẫu Anh.
Không giống như Salton, các hồ muối ở Chile và Argentina không tạo ra nhiệt có thể chuyển đổi thành năng lượng địa nhiệt. Khoáng chất từ những hồ này thường được khai thác bằng cách sử dụng các ao bay hơi chậm hơn. Theo Dave Snydacker, giám đốc điều hành của Lilac Solutions, công ty cung cấp công nghệ cho Hell’s Kitchen, trong 10 năm qua, hoạt động khai thác đá để lấy lithium đã tăng lên cùng với nhu cầu toàn cầu nhưng sẽ không đủ để duy trì.
Những lời hứa trong quá khứ
Các nhà đầu cơ đã khiến giá lithium và các kim loại khác tăng vọt, khuyến khích đầu tư nhưng cũng đe dọa khả năng chi trả. Cung và cầu đối với kim loại này không phù hợp có thể dẫn đến sự suy thoái của ngành trong tương lai gần nhưng có thể ảnh hưởng đến sự phục hồi kinh tế tiềm năng của khu vực. Đó chỉ là một trong số những điều không chắc chắn, một điều khác là liệu các chính phủ có thể kích thích đủ nhu cầu hay không.
Đây không phải là lần đầu tiên doanh nghiệp tái tạo và những ý tưởng lớn khác thất bại ở khu vực Salton và biên giới Hoa Kỳ – Mexico. “Thực tế ở đây là chúng ta đã thấy những lời hứa thương mại quốc tế vẫn chưa được chuyển giao, những lời hứa về năng lượng mặt trời, những lời hứa về nước… nhà ở, địa nhiệt, gió”, Tom Soto, người sáng lập kiêm đối tác quản lý của Diverse Communities Fund đã đưa ra các nhận xét trong cuộc họp đầu tiên vào tháng Ba.
Hơn 1/5 người dân ở thung lũng Imperial sống dưới mức nghèo khổ và 85% là người khu vực Latinh. Có hàng ngàn công nhân ngày đi làm ở Mỹ tối về Mexico. Đây cũng là vùng đất chứa đầy những bất bình đẳng. Tại thị trấn Brawley, cách đó 20 dặm, cư dân sống trong những ngôi nhà lớn với những bãi cỏ được cắt tỉa cẩn thận. Theo Miguel Hernandez, cựu điều phối viên truyền thông của Comite Civico del Valle Inc, một tổ chức vận động cộng đồng do nông dân thành lập, những ngôi nhà này thuộc về chủ trang trại, nhân viên thực thi pháp luật và những người khá giả khác. Ngược lại, phía đông cũng là nơi đói nghèo bủa vây với những dãy nhà lụp xụp nằm đối diện với một nhà máy sản xuất phân bón cũ hiện thuộc sở hữu của Chevron
Flerida Bañueles đứng bên dưới mái hiên nhà tránh cái nóng lên tới 120 độ F chia sẻ, cô không quen thuộc với ngành công nghiệp lithium nhưng sẽ ủng hộ ý tưởng này nếu nó mang lại nhiều việc làm hơn cho khu vực. Bên cạnh đó, những người ủng hộ khác cho biế,t nhà máy phân bón gần đó là dấu hiệu cho thấy nhu cầu của ngành công nghiệp đã khiến người dân phải trả giá bằng sức khỏe. Ngoài khói bụi độc hại từ biển hồ Salton, không khí còn đậm đặc mùi thuốc trừ sâu, khí thải diesel từ xe tải hạng nặng, bột từ các cơ sở chế biến đá và khoáng sản, thậm chí cả cỏ khô. Mức độ ô nhiễm công nghiệp cao từ Mexicali ảnh hưởng đến người dân ở cả hai bên biên giới. Một số hàng xóm của Bañueles trong khu nhà đã chết vì căn bệnh ung thư vòm họng. Do đó điểm đáng chú ý của các dự án lithium địa phương là các nhà máy địa nhiệt tạo ra ít ô nhiễm và phát thải khí nhà kính hơn nhiều so với nhiên liệu hóa thạch.
TL (theo The Guardian)
